Nasz drogi VAT

VAT ledwie powstał i od razu zrobił międzynarodową karierę, szybko stał się filarem budżetów państw. Jednak system podatku VAT wciąż wymaga dopracowania, bo jego szczelność dalej pozostaje wątpliwa. Dowiedz się jakie obowiązki wnosi kolejna odsłona usprawnień.

Z tego wpisu dowiesz się:

1)    Historia VAT, niemiecki pomysł i francuskie wykonanie;

2)    Stawki VAT w Europie;

3)    Dziury w systemie, “karuzela VAT”;

4)    JPK, czyli jak pomóc skarbówce?

5)    Efekt uszczelnienia systemu VAT;

6)    JPK - aktualizacja 2020;

7)    Kody GTU w praktyce;

8)    Podsumowanie;

Historia VAT, niemiecki pomysł i francuskie wykonanie

VAT narodził się pierwotnie jako pomysł niemieckiego przemysłowca, Wilhelma von Siemensa, około roku 1918. Jego celem było usprawnienie systemu podatku obrotowego i podatku od sprzedaży oraz zastąpienie ich obydwu podatkiem od konsumpcji płaconym przez klientów ostatecznych. Równolegle powstawała amerykańska koncepcja VAT, odmienna od niemieckiej, która zmierzała do opodatkowania przedsiębiorstw w ramach ulepszonej wersji CIT.

Pierwsze wdrożenie VAT nastąpiło jednak we Francji w roku 1954 i można chyba je nazwać testowym, ponieważ system funkcjonował w ograniczonym zakresie, aż jego pełnego uruchomienia w 1968 r. Pierwszym europejskim państwem, które w pełni wdrożyło VAT była Dania, stało się to o rok wcześniej.

VAT z punktu widzenia jego twórców i promotorów oferował wiele zalet, otwierał nowe źródło dochodów podatkowych, a jego negatywne skutki gospodarcze nie były bardzo dolegliwe. Sam system prezentował się jako stosunkowo prosty i administracyjnie funkcjonalny. Dziś VAT funkcjonuje w 166 państwach, znaczącym wyjątkiem są USA (gdzie jego odpowiednikiem jest “sales tax”) i państw półwyspu arabskiego, a pozostałe przypadki to kilka państw Afryki i Grenlandia. 

Stawki VAT w Polsce i w Europie

Zgodnie z europejską dyrektywą VAT najniższa stawka tego podatku nie może być niższa aniżeli 16%, dopuszczalne są dwie stawki obniżone, nie mniejsze aniżeli 5%. Ostatnią, trzecią, stawką VAT jest zero (0), oznacza to że produkt lub usługa podlega systemowi podatkowemu ale konsekwencje opodatkowania ekonomiczne są wyłączone. Inną kategorią są transakcje zwolnione z VAT, czyli pozostające poza systemem tego podatku. Do takich należą operacje finansowe (np. zakup papierów wartościowych), usługi ochrony zdrowia, edukacyjne i inne.

W Polsce obowiązuje podstawowa stawka 23% oraz stawki obniżone w wysokości 8% i 5% oraz oczywiście stawka 0%.

W Europie najniższe stawki podstawowe mają państwa nienależące do UE, są to: Andorra (4,5%) oraz Szwajcaria (8%). Z państw UE najniższą stawkę ma za to Luksemburg (17%), potem Malta (18%) oraz Niemcy (19%).  Najwyższe stawki podstawowe mają Węgry (27%), Dania i Chorwacja (25%) oraz Grecja (24%).

Dziury w systemie, “karuzela VAT” 

VAT niestety nie jest szczelnym systemem podatkowym. Ogromnym problemem okazały się wyłudzenia zwrotu tego podatku, wykonywane jako tzw. “przestępstwa białych kołnierzyków”, czyli operacje towarowo-dokumentowe pozwalające na nadanie działaniom przestępczym pozorów legalności.

Częstym sposobem wyłudzeń jest fikcyjna wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów, dająca prawo podmiotowi dokonującemu “sprzedaży” do zwrotu VAT. Dokumentami poświadczającymi “sprzedaż” są fałszywe faktury, podczas gdy towar po przekroczeniu granicy albo znika, albo jedzie innym transportem w ramach kolejnej wewnątrzwspólnotowej “sprzedaży”, niejako zataczając kółka i stąd powstał termin “karuzela”.

Ocenia się, że wyłudzenia VAT w ramach UE osiągają zatrważający poziom 45-53 mld EUR rocznie (wg PWC) lub nawet 50-60 mld EUR (wg szacunków Komisji Europejskiej), co można łatwo zobrazować porównaniem do budżetu Polski z roku 2019 wynoszącego (w przeliczeniu na EUR) 92 mld EUR. Zorganizowana przestępczość działająca w Europie i wyłudzająca VAT osiąga astronomiczne dochody w wysokości prawie 2/3 budżetu państwa polskiego.

Jak ważnym filarem budżetu państwa jest dziś VAT świadczą gołe liczby. Tegoroczne dochody z VAT mają wynieść 170 mld złotych, z akcyzy prawie 70 mld, z PIT - 64 mld, a z CIT “zaledwie” 38,5 mld złotych. Łatwo policzyć, że dochody z VAT wynoszą mniej więcej tyle, ile wszystkie pozostałe budżetowe dochody podatkowe razem wzięte.

JPK - jak pomóc skarbówce?

Celem przeciwdziałania przestępstwom wyłudzeń VAT wprowadzono ustawą z 2015 roku Jednolity Plik Kontrolny, polską wersję rozwiązania opracowanego przez OECD pod nazwą SAF-T (Standard Audit File for Tax). JPK od 2016 r. obejmował tylko duże firmy, a od 2018 r. także średnie, małe i mikro. 

Metodą działania JKP jest integracja danych księgowych umożliwiająca zautomatyzowany odczyt i ich analizę przez systemy komputerowe służb skarbowych, a w efekcie szybkie “odławianie” podejrzanych operacji podatkowych.

Podatnicy mają obowiązek składać miesięcznie JPK stanowiący ewidencję zakupów i sprzedaży VAT (JPK_VAT wraz z deklaracją), a na wezwanie organów podatkowych pliki JPK obejmujące:

• księgi rachunkowe (JPK_KR),
• wyciąg bankowy (JPK WB),
• magazyn (JPK_MAG),
• faktury VAT (JPK_VAT),
• faktury VAT RR (JPK_VAT_RR),
• podatkowa księga przychodów i rozchodów KPiR (JPK_PKPIR),
• ewidencja przychodów - ryczałt (JPK_EWP).   

Efekt uszczelnienia systemu VAT

Uszczelnienie systemu podatkowego przyniosło skokowe zwiększenie dochodów budżetowych w latach 2015 - 2018 aż o 31% (tj. z 289 do 380 mld, o 91 mld złotych rocznie) z czego sam VAT wzrósł o 42% (źródło). Ogromny wzrost dochodów państwa był właśnie skutkiem walki z przestępczością podatkową.

Nie udało się jednak zlikwidowało do końca tzw. “luki podatkowej” czyli różnicy pomiędzy oczekiwanymi, a rzeczywistymi wpływami z VAT. Różnica bierze się z funkcjonowania szarej strefy i nieuczciwej konkurencji podatkowej (działań przestępczych). Ocenia się, że obecnie luka vat wynosi ok 4,5 mld zł.

JPK - aktualizacja 2020

Nowy zakres raportowania poprzez plik JPK ma właśnie na celu dalsze zmniejszanie luki podatkowej, a w efekcie oczywiście podniesienie dochodów budżetowych i zapewnienia równych szans przedsiębiorcom uczciwie regulującym swoje zobowiązania podatkowe.

JPK w ramach nowej edycji łączy składanie dotąd odrębnie informacje w JPK_VAT oraz deklaracji VAT7. Zakres zmian dotyczy struktury JPK, która teraz będzie składała się z dwóch elementów:

• części ewidencyjnej zawierającej dane o sprzedaży i zakupach oraz
• części deklaracyjnej - dane które dotychczas wykazywane były w deklaracjach VAT

Ważną konsekwencją wprowadzenia nowego pliku JPK jest obowiązek oznaczania sprzedanych towarów i usług, procedur transakcji oraz dokumentów kodami GTU.

Kody GTU w praktyce  

• kody GTU sprzedawanych towarów i usług – podatnik w swojej dokumentacji sprzedaży obejmującej wybrane typy towarów lub usług jest zobligowany do przypisania kodu GTU, w taki sposób aby w części ewidencyjnej JPK_V7 ta informacja była uwzględniona;
• kody procedur transakcji –w przypadku wystąpienia określonego typu transakcji (np. sprzedaży wysyłkowej, sprzedaży podmiotowi powiązanemu itp.) na dokumencie zakupu lub sprzedaży należy wykazać ją w części ewidencyjnej JPK;
• kody typów dokumentów – opcjonalne oznaczenie dokumentów sprzedaży w ramach części ewidencyjnej JPK;

Część ewidencyjna JPK powinna być wysyłana do organów skarbowych co miesiąc, a część deklaracyjna JPK stosownie do terminów rozliczeń VAT (czyli miesięcznie lub kwartalnie). Każdy błąd w pliku będzie słono kosztować, 500 zł, a w przypadku wielu błędów należy się liczyć z wielokrotnością kary.

Podsumowanie

Uszczelnianie systemu naliczania i poboru podatku VAT nakłada na przedsiębiorców nowe obowiązki w zakresie raportowania swoich operacji handlowych. Jednak aby proces przynosił oczekiwane skutki informacje zawarte w plikach JPK nie mogą być błędne, nierzetelne lub fałszywe i stąd pojawiają się dotkliwe kary za każdy niewłaściwy rekord.

Najlepszym wyjściem dla przedsiębiorcy jest powierzenie tworzenia i wysyłania plików JPK profesjonalnemu biuru księgowemu, w innym wypadku grożą mu bardzo wysokie kary za błędnie zadeklarowany VAT. W tym zakresie pozostajemy do Państwa usług.

Spodobał się artykuł? Zobacz też inne artykuły!